ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΙΟ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ
Κάθε 3-4 χρόνια, οι αγρότες της χώρας αναγκάζονται από τις συνθήκες να προβαίνουν σε κινητοποιήσεις, μεταξύ των οποίων και τα μπλόκα. Πράγματι, όταν οι μεγαλέμποροι προσφέρουν π.χ. 0,015 του ευρώ για ένα κιλό πορτοκάλια, πολύ – πολύ λιγότερο απ’ότι χρειάζεται μόνο για να μαζευτούν δηλαδή, λογικό είναι να έρχεται η απόγνωση στους αγρότες. Τούς γονάτισε το κόστος παραγωγής, που δεν καλύπτεται από τις τιμές διάθεσης των προϊόντων τους στο εμπόριο. Την ίδια στιγμή οι τιμές καταναλωτή παραμένουν στα ύψη, από τους μεσάζοντες, την ασυδοσία και την αισχροκέρδεια.
Το κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη αγροτικής πολιτικής, τόσο από τα κόμματα εξουσίας, όσο και από τα κόμματα της αριστεράς.
Τα 500 εκατομμύρια ευρώ που θα διαθέσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν φτάνουν για να αντιμετωπίσουν το συνολικό πρόβλημα. Άλλωστε και να έφταναν, δεν υπάρχει σχέδιο για αξιοποίησή τους. Τα χρήματα του ελληνικού κρατικού προϋπολογισμού αλλά και τα χρήματα της Ε.Ε. που δίνονται μέσω επιδοτήσεων εδώ και δεκαετίες, απλά διανέμονται και δεν αξιοποιούνται.
Ο αγροτικός τομέας δεν εκσυγχρονίσθηκε, δεν οργανώθηκε, δεν κατασκευάστηκαν έργα υποδομής, δεν αναπτύχθηκαν και δεν επεκτάθηκαν οι συνεταιρισμοί ώστε να συνδεθούν και με το κίνημα των καταναλωτών, για να παραμεριστούν οι μεσάζοντες, οι οποίοι εκμεταλλεύονται και τους παραγωγούς και τους καταναλωτές. Με την ένταξη στην ΟΝΕ και την εφαρμογή της ΚΑΠ, οι αγρότες σύρθηκαν σε αυτή την κατάσταση και είναι τα πρώτα θύματα της παγκοσμιοποίησης. Με τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν από την παγκοσμιοποίηση της αγοράς και την κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο Έλληνας αγρότης θα έπρεπε να λειτουργεί συλλογικά, όχι μόνο για την παραγωγή προϊόντων, αλλά και για τη μεταποίηση και τη διάθεσή τους απευθείας στην κατανάλωση. Βασικό εργαλείο για την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής αγροτικής πολιτικής είναι η λειτουργία και η ανάπτυξη ενός υγιούς συνεταιριστικού κινήματος, κατά το μοντέλο της Σουηδίας, το θαυμαστό παράδειγμα της Κύπρου, αλλά και ορισμένων οργανώσεων στην Ελλάδα, όπως των μαστιχοπαραγωγών της Χίου, των παραγωγών των Πεζών της Κρήτης, της Νεμέας, της Ζίτσας, του Κρόκου της Κοζάνης κ.ά. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, δέχθηκαν πολλά χτυπήματα από την μεταξική δικτατορία, την Κατοχή, την απριλιανή χούντα, αλλά δυστυχώς και από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας.
Στη φάση της μεγάλης ανάπτυξής του μετά τη δικτατορία, το συνεταιριστικό κίνημα δέχτηκε τα πρώτα χτυπήματα από τον κομματισμό στη δεκαετία του 1980, όταν το ΠΑΣΟΚ, επιχειρώντας την άλωσή του, οδήγησε μεγάλες οργανώσεις στη χρεοκοπία και στη διάλυση. Η Νέα Δημοκρατία, παρ' όλο που με το πρόγραμμά της υποσχέθηκε εξυγίανση, στήριξη και ανάπτυξη, έδωσε τη χαρακτηριστική βολή στους συνεταιρισμούς, διότι, πολύ απλά, η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της δεν συμπορεύεται με την ιδέα των συνεταιρισμών.
Μεγάλο μερίδιο ευθύνης, εκτός από τα δύο κόμματα εξουσίας, έχουν και οι ίδιοι οι αγρότες για την κατάρρευση του συνεταιριστικού κινήματος. Ορισμένοι, μάλιστα, είχαν το θάρρος να το ομολογήσουν και στις τηλεοπτικές κάμερες, που κατέγραφαν δηλώσεις στα μπλόκα. Σήμερα πληρώνουν όλοι, και θα πληρώσουν ακόμη, βαρύ τίμημα για το μεγάλο έγκλημα διάλυσης των συνεταιριστικών οργανώσεων.
Δεν μπορεί κάθε αγρότης χωριστά να έχει γνώσεις όπως ξένες γλώσσες και εξοικείωση με το Ιντερνετ και γνώση των κανόνων του μάρκετινγκ για να προωθήσουν και να παρουσιάσουν προϊόντα ποιοτικά και με ταυτότητα. Δεν μπορούν να το κάνουν οι περισσότεροι αγρότες μόνοι τους, μπορούν όμως να το κάνουν οι οργανώσεις τους: οι συνεταιρισμοί, οι ομάδες παραγωγών, αλλά με την προϋπόθεση ότι θα στελεχωθούν με ανθρώπους που έχουν τέτοιες γνώσεις και όχι από ισόβιους υπαλλήλους που διορίστηκαν με κομματικά κριτήρια. Αυτά θα μπορούσαν να γίνουν από ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμούς «άλλου είδους», όχι σαν τους ερειπωμένους του παρελθόντος, που τους έφαγε ο σκώρος της κομματικοκρατίας. Απαιτείται μια πολιτική στον αντίποδα της σημερινής: μελέτη των προβλημάτων εις βάθος, επεξεργασμένες ξεκάθαρες θέσεις, ενθάρρυνση και διευκολύνσεις, μέριμνα, εγρήγορση και αυστηρός έλεγχος. Ιδού ένα απλό παράδειγμα προς αποφυγή: από τότε που άνοιξε ο «δρόμος της Κίνας» (μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού στο Πεκίνο), ποιες ήταν οι ενέργειες των αρμόδιων υπουργείων (Γεωργικής Ανάπτυξης, Ανάπτυξης και Εξωτερικών), καθώς και της ελληνικής πρεσβείας στην Κίνα, ώστε να διευκολυνθούν οι παραγωγοί και οι έμποροι; Τι έκαναν ώστε να τιμωρηθούν παραδειγματικά εκείνοι οι αεριτζήδες που πλάσαραν «ποσότητες δεύτερου λαδιού», με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πολύ το ενδιαφέρον των Κινέζων για το ελληνικό λάδι; Τίποτα απολύτως.
Οι αγρότες βρίσκονται εν πολλοίς σε ένα κοινό κοινωνικό πλαίσιο, κυρίως λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Γενικότερα οι αγροτικές κοινωνίες είναι και οι σταθερότερες εξαιτίας αυτού.
Βέβαια, το ότι είναι αλλοτριωμένοι με την ίδια νοοτροπία που έχει και ο μέσος κάτοικος των πόλεων, είναι γεγονός. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί έχουν ύφος φεουδάρχη, κάτι που φάνηκε στην Μανωλάδα με τους μετανάστες και την παραγωγή φράουλας, επιδιώκοντας τον εύκολο πλούτο και την άκρως ατομική ευμάρεια.
Πράγματι, είναι λίγοι οι επαγγελματίες αγρότες που δεν έχουν κάθε είδους όχημα και κανά δυο σπίτια, εκτός των μεγάλων εκτάσεων που δεν είναι εξ' ολοκλήρου παραγωγικές, ακριβώς λόγω της συγκέντρωσής τους σε λίγα άτομα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε ενοικιάσεις γης, όπως γινόταν και επί φεουδαρχίας.
Στην πραγματικότητα, σήμερα επιβιώνει το μέσο προς τα πάνω στρώμα αγροτών κατ' επάγγελμα, ενώ οι μικροκαλλιεργητές και οι υπόλοιποι αγρότες, έχουν προχωρήσει στην απαλλαγή ή την υιοθέτηση και άλλων εργασιών μαζί με τις αγροτικές καλλιέργειές τους. Κάτι που συμβαίνει στο 80% της Ελληνικής επικράτειας, όπου οι συνθήκες του εδάφους και του κλίματος δεν επιτρέπουν μεγάλες καλλιέργειες, μα παρόλα αυτά, έχουν μια πολύ αξιόλογη παραγωγή (λάδι, εσπεριδοειδή).

Γιατί οι κυβερνώντες να κάνουν κάτι για να αλλάξει η κατάσταση;
Οι αγρότες είναι οι βασικοί ψηφοφόροι της ΝΔ και μερικές φορές και του ΠΑΣΟΚ. Ποτέ δεν στήριξαν τις φωνές που προειδοποιούσαν για την καταστροφή. Οι ίδιοι στήριξαν τα λαμόγια που κατάκλεψαν τους συνεταιρισμούς. Πάρα πολλοί, τις επιδοτήσεις τις ξόδεψαν σε αγορές φιγούρας και προβολής. Κατοικίες, αυτοκίνητα, τρακτέρ, τζόγος, σκυλάδικα κλπ. Δεν έγινε καμία επένδυση σε έργα ή κατασκευές και σχεδιασμό για το μέλλον. Έφτασαν σε σημείο να κόβουν τα ελαιόδεντρα για να πάρουν επιδότηση. Καμία ιδέα συνεργατικότητας. Ενώνονται μόνο προσωρινά στα μπλόκα, όπου πηγαίνουν με τα δεύτερα ή τρίτα (παλιά) τρακτέρ τους.
Εάν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί δούλευαν όπως πρέπει, θα μπορούσαν οι ίδιοι να χτυπήσουν τους μεσάζοντες, διαθέτοντας τα προϊόντα τους φθηνότερα και βάζοντας στην τσέπη τους περισσότερα - όπως κάνουν με επιτυχία μερικοί αγροτικοί συνεταιρισμοί στην Ελλάδα και οι περισσότεροι στο εξωτερικό. Οι επιδοτήσεις και οι προωθούμενες μονοκαλλιέργειες σακάτεψαν την αγροτική ζωή και έστρεψαν τους αγρότες στον ευκολότερο και χειρότερο γι' αυτούς αδιέξοδο δρόμο. Σίγουρα σκόπιμα. Αλλά είναι απαράδεκτο ένας νέος και μορφωμένος αγρότης ιδιοκτήτης μεγάλης αγροτικής έκτασης εκατοντάδων στρεμμάτων να καλλιεργεί αποκλειστικά αζήτητο βαμβάκι - επί χρόνια - και να μην εξετάζει ενδεχόμενο πολυκαλλιέργειας, αλλά ν' απαιτεί επιδοτήσεις για την μόνιμη χασούρα του. Παράλληλα απαιτεί να ξοδεύει το 99% του νερού του Νομού του και να του επιτρέπεται να χρησιμοποιεί κάθε είδους λίπασμα – δηλητηριώδες ή μη- προκειμένου να αυξήσει την παραγωγή του. Απαραίτητη είναι η επανεκπαίδευση των αγροτών στον τρόπο αντιμετώπισης της γης τους και της παραγωγής τους. Οι αγρότες όμως δεν έχουν τέτοιο αίτημα.
Κατά καιρούς εμφανίζεται ένα κίνημα το οποίο ζυμώνεται και το οποίο έχει ξεπουληθεί πολλές φορές από κομματικούς αγροτοπατέρες. Δεν μπορούμε να απαξιώσουμε το κίνημα αυτό. Τον επόμενο χρόνο όμως, οι αγρότες θα ξανακαλλιεργήσουν τα ίδια ακριβώς προϊόντα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, τους ίδιους προμηθευτές, τις ίδιες διαδικασίες πώλησης, φθάνοντας στο ίδιο αδιέξοδο. Ακόμα και νέοι αγρότες, που διαχειρίζονται εκμεταλλεύσεις εκατοντάδων στρεμμάτων, συνεχίζουν να βαδίζουν στην αποτυχημένη πεπατημένη των συμβατικών μονοκαλλιεργειών, με τους μεταλλαγμένους στείρους σπόρους των πολυεθνικών και τους κερδοσκόπους μεσάζοντες. Οι ντόπιοι χονδρικοί καταναλωτές (π.χ. αλευρόμυλοι) προτιμούν να εισάγουν αγροτικά προϊόντα απ' το εξωτερικό για την τιμή και την ποιότητά τους.
Η κατάσταση είναι πολύ σύνθετη για να βελτιωθεί χωρίς ριζοσπαστικές αλλαγές.
Παρά το ότι οι κυβερνήσεις είναι ανίκανες και απρόθυμες ν' αντιμετωπίσουν τα μεγάλα προβλήματα και είναι ικανές μόνο να συμμορφώνονται στις επιταγές της αγοράς, οι αγρότες (όπως και όλες οι άλλες παραγωγικές ομάδες της χώρας) χωρίζονται σε γαλάζιους, πράσινους και κόκκινους, χωρίς ταξική ενότητα και πρακτική. Ίσως τελικά δεν υπάρχει "κίνημα" της αγροτιάς. Υπάρχει απόγνωση και οργή, αλλά στραμένη προς λάθος κατεύθυνση. Καλόμαθαν τόσα χρόνια με τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, μην υπολογίζοντας οτι έχουν ημερομηνία λήξης και λόγω της κρατικής ανυποληψίας και ανικανότητας, αντί να τις χρησιμοποιήσουν προς μακροπρόθεσμη βελτίωση της κατάστασής τους, τις εξάντλησαν όπως προαναφέραμε. Όσοι δεν αφέθηκαν να κατευθυνθούν από τους γεωτεχνικούς της ρεμούλας και την κουτοπονηριά, δεν βρίσκονται σήμερα στα μπλόκα, γιατί συμμετέχουν σε σωστούς και λειτουργικούς συνεταιρισμούς ή έχουν υγιείς αγροτικές επιχειρήσεις.
Τα μπλόκα δεν έχουν πολιτικό προσανατολισμό. Στην ουσία, οι κινητοποιήσεις αυτές χρησιμοποιούν ως μοχλό πίεσης την δυσαρέσκεια των υπολοίπων πολιτών γι' αυτές. Από την άλλη πλευρά, οι αγρότες δεν ρισκάρουν τίποτα αυτήν την περίοδο. Είναι νεκρή από πλευράς αγροτικών εργασιών στα προϊόντα που παράγουν. Αν δεν ήταν στα μπλόκα, θα βρίσκονταν στα καφενεία, μουρμουρίζοντας για τα χρέη τους και τις δυσκολίες αποπληρωμής τους. Την ίδια στιγμή υπάρχουν νέοι αγρότες που κάνουν δεύτερες και τρίτες δουλειές για να μεγαλώσουν οικογένειες, στις προγονικές τους εστίες, σε μια εγκαταλελλειμένη και υποβαθμισμένη ύπαιθρο που φυσικά δεν ανήκουν στην ομάδα που προαναφέραμε. Στην ομάδα δηλαδή των «δημοσίων υπαλλήλων» που ζουν από τις επιδοτήσεις. Ακόμα και η έλλειψη μητρώου αγροτών δυσχεραίνει την κατάσταση και ευνοεί τα λαμόγια που επιδοτούνται σαν αγρότες χωρίς να είναι.
Τι θα γίνει όμως όταν το 2013 κοπούν οι επιδοτήσεις; Τα μπλόκα που ζητούν περισσότερα χρήματα από την κυβέρνηση, τι θα μπορούν να πετύχουν;
Το «κίνημα» των μπλόκων, σίγουρα κουβαλάει αμαρτίες του παρελθόντος. Σίγουρα προσκολλούνται πάνω του τα παλιά συμφέροντα και οι αγροτοπατέρες. Σίγουρα δεν έχει πάρει ακόμα σαφή μορφή και κατεύθυνση. Υπάρχουν όμως νεοσύστατες ενώσεις νέων αγροτών. Υπάρχουν επιτυχημένοι συνεταιρισμοί, έστω σε αυτή την κατάσταση. Υπάρχουν αγρότες που συμμετέχουν σε σεμινάρια για νέες καλλιέργιες, που ενδιαφέρονται για τη δουλειά τους, που ασχολούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση. Συνεχίζουν την παράδοση και κρατούν ζωντανή την ταυτότητά τους.
Αυτοί οι νέοι άνθρωποι αποτελούν τη μαγιά του αγροτικού κινήματος και το κυριότερο είναι ενάντια σε παλαιοκομματικές αντιλήψεις. Αυτοί αποτελούν το πραγματικό αγροτικό κίνημα. Το πώς κρίνουμε εμείς τον αγώνα τους είναι πλέον κάτι που έχει σχέση με τα κριτήριά μας.
Η Αριστερά τι κάνει;
Ουσιαστικά, μόνο το ΚΚΕ, θέτει θέμα Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και Ε.Ε. κι αυτό βέβαια από τη δική του οπτική γωνία.
Στο χώρο της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, μόνο οι Οικοσοσιαλιστές Ελλάδας μιλάνε για μια εναλλακτική αγροτική πολιτική, ενώ και το ΔΗΚΚΙ θέτει θέμα ΚΑΠ. Τα περισσότερα κόμματα της Αριστεράς αντιμετωπίζουν το αγροτικό σαν ένα ζήτημα μακρινό και διαφορετικό από την αστική τους ασφάλεια και την εξειδίκευσή τους στα «εργατικά» ζητήματα.
Προκύπτει η ανάγκη, να χαραχθεί η δική μας, πραγματικά επαναστατική κατεύθυνση. Κι αυτός είναι ο "ρόλος" που θα έπρεπε και θα μπορούσε ένα Κίνημα σαν το δικό μας να αποκτήσει, όχι αυτό του "παραπονιάρη" και "καταγγέλλοντα" καθώς αυτός είναι ο ρόλος του μικροαστού.
Το παράδειγμα και την πρόταση μπορούμε να το δούμε ιστορικά σε πρωτοπόρους συνεταιριστές, όπως ο Αλέξ. Μπαλτατζής, ο οποίος μαζί με άλλους προοδευτικούς αγρότες, πέτυχαν να δημιουργήσουν ισχυρές συνεταιριστικές οργανώσεις, να πετύχουν με τις τιμές ασφάλειας στήριξη του αγροτικού εισοδήματος, να παραμερίσουν τους μεσάζοντες ιδρύοντας οργανώσεις εμπορίας, προμηθειών γεωργικών εφοδίων (λιπάσματα, εργαλεία κ.λπ.), να ιδρύσουν μεγάλες βιομηχανίες μεταποίησης και αξιοποίησης της παραγωγής, να αυξήσουν τις εξαγωγές προς όλες τις χώρες, ακόμη και της τότε ανατολικής Ευρώπης. Πέτυχε, ακόμη, να ιδρύσει 500 σουπερμάρκετ στα αγροτικά κέντρα και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς στα μεγάλα αγροτικά κέντρα.

Ήρθε η ώρα να κάνουμε ουσιαστικές παρεμβάσεις.
• Επανασχεδιασμός του αγροτικού χάρτη της χώρας.
• Στροφή σε μη υδροβόρες, παραδοσιακές καλλιέργειες
• Ενίσχυση των (πραγματικών) βιοκαλλιεργητών
• Δημιουργία εθνικού δικτύου οργάνωσης και παροχής συμβουλών στους αγρότες από εξειδικευμένους επιστήμονες
• Καθορισμός μέγιστου ποσοστού κέρδους από τον παραγωγό ως τον καταναλωτή (π.χ. 20%)
• Χρήση ανακυκλωμένου ή αφαλατωμένου νερού για πότισμα
• Ίδρυση συνεταιριστικών επιχειρήσεων συσκευασίας, τυποποίησης και διάθεσης των αγροτικών προϊόντων, ανά νομό ή νησί
• Ενίσχυση της ορεινής γεωργίας (σε βαθμίδες ή «ξερολιθιές») στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα
• Παύση της υπεραλίευσης
• Ενημέρωση σε εθνικό επίπεδο των καταναλωτών για στροφή στη φυτική διατροφή