Το χρώμα της φύσης ή το χρώμα του χρήματος;

Αναδημοσίευση από την "Εποχή" http://www.epohi.gr/portal/perivallon/12168-2012-06-25-12-28-44  ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟ ΡΙΟ

24 Ιουνίου 2012

Το χρώμα της φύσης ή το χρώμα του χρήματος;
Γίνεται μια διεθνής συνδιάσκεψη να αποτύχει στον δηλωμένο στόχο της, πριν καν αρχίσει;
Μιλώντας για το περιβάλλον με όρους «αγοράς», ναι, γίνεται! Το πέτυχαν εκπρόσωποι κυβερνήσεων και διαφόρων διεθνών φορέων, στη «Διάσκεψη για τη Γη» που έγινε στο Ρίο της Βραζιλίας υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Τα βασικά κείμενα είχαν διαρρεύσει από την αρχή του χρόνου. Παρά την αναμενόμενη αντίσταση όμως από κάποιες χώρες του Νότου, τελικά υπήρξε μια εκπληκτική συναίνεση. Τα κράτη κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με το τελικό έγγραφο της «Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη» (Ρίο +20).
Παρουσιάστηκε ως ένα κείμενο που «περιέχει πολλή δράση, και αν η δράση αυτή υλοποιηθεί και ληφθούν συνακόλουθα μέτρα , θα κάνει πράγματι μια τεράστια διαφορά». Παρουσιάστηκε επίσης ως ένα κείμενο μέσου όρου, όπου όλοι έδωσαν κάτι, για να πάρουν κάτι άλλο.
Πέρα όμως από τις εξαγγελίες για «αειφόρο ανάπτυξη» και «προώθηση της βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής» μέσα από πρωτοβουλίες που θα αναπτυχθούν τα επόμενα δέκα χρόνια, πέρα από ευχές για «την ανάγκη να συμπεριληφθούν οι γυναίκες, μη κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και ομάδες ιθαγενών στο πρόγραμμα για τη βιώσιμη ανάπτυξη» και πρόσκληση στον ιδιωτικό τομέα να συμμετάσχει σε «βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές», στην πραγματικότητα καταδείχθηκε πως το περιβάλλον θα συνεχίσει να αντιμετωπίζεται ως πηγή επιχειρηματικού κέρδους.
Το περιβάλλον ως πηγή κέρδους
Πώς αλλιώς θα μπορούσε άλλωστε να γίνει; Τόσο οι μεγάλοι «ρυπαντές» ΗΠΑ και Κίνα (μαζί εκπέμπουν το 45% των παγκόσμιων ρύπων), όσο και οι αναπτυσσόμενες χώρες, αντιστάθηκαν σε περιορισμούς ρύπανσης, εμπόδιο δήθεν στην «ανάπτυξη».
Ακόμα και η Βενεζουέλα, προέβη σε μια ανίερη συμμαχία με τις ΗΠΑ (βοηθούμενες και από Καναδά, Ρωσία και Ιαπωνία) προκειμένου να απορριφθεί η πρόταση για έναρξη συνομιλιών για να συναφθεί συνθήκη για την προστασία των «ανοικτών» θαλασσών. Το σχέδιο ήταν μια αληθινά «πράσινη» ευκαιρία για την Διάσκεψη, προκειμένου –κάποτε- οι ωκεανοί να τεθούν υπό διεθνή εποπτεία. Απορρίφθηκε όμως. Επίσης, δεν τέθηκε καν το επίμαχο θέμα της πρόσβασης των λαών στο νερό, την τροφή και την ενέργεια.
Μια άλλη αποτυχία, ήταν η διατήρηση του συστήματος «ανταλλαγής ρύπων» μεταξύ φτωχών και πλούσιων χωρών. Το σύστημα αυτό, σύμφωνα με το οποίο οι χώρες που ρυπαίνουν πάνω από τα θεσπισμένα όρια, μπορούν να «αγοράζουν» το περίσσευμα ορίων αυτών που δεν ρυπαίνουν, παρά την παταγώδη αποτυχία του, συνεχίζει να λειτουργεί. Απέτυχε να μειώσει τους ρύπους, ενώ ταυτόχρονα επιδοτεί όσους ρυπαίνουν. Το σύστημα μπαίνει στην τρίτη φάση του, συνεχίζοντας να χρησιμοποιείται ως τρόπος διαφυγής από τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων. Παραλόγως, τους ρύπους τους διαχειρίζεται το ίδιο χρηματοπιστωτικό σύστημα που μας έφερε την οικονομική και περιβαλλοντική κρίση. Ο συντάκτης της έκθεσης του Παρατηρητηρίου Ανταλλαγής Ρύπων , Ρικάρντο Κοέλιο δήλωσε πως «η εμπορία ρύπων άνθρακα δεν μπορεί να προσφέρει την απαραίτητη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ούτε μπορεί να αμφισβητήσει την καταστροφική υπερπαραγωγή και το μοντέλο κατανάλωσης που βρίσκεται στο επίκεντρο των οικονομιών των βιομηχανικών χωρών. Εκτρέποντας πόρους εκεί όπου είναι φθηνότερο να μειωθούν οι εκπομπές καυσαερίων, οι πολιτικές εμπορίας εκπομπών άνθρακα παίρνουν προβάδισμα σε βάρος των πιο φιλόδοξων και δίκαιων πολιτικών και στην πραγματικότητα κάνουν την περιβαλλοντική και κλιματική κρίση χειρότερη. Το Σύστημα Ανταλλαγής Ρύπων είναι η μεγαλύτερη αγορά άνθρακα στον κόσμο και ο ρόλος του είναι να λειτουργεί ως οδηγός για οικοδόμηση νέων «περιβαλλοντικών» αγορών».
Μέλη του Carbon Trade Watch δήλωσαν πως «η ΕΕ εξακολουθεί να χρησιμοποιεί την ανταλλαγή (εμπόριο) ρύπων διοξειδίου του άνθρακα, για να μεταφέρει τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της στις αναπτυσσόμενες χώρες στο Νότο. Το Ριο 20 είναι ένα προπέτασμα καπνού για αυτούς που ρυπαίνουν περισσότερο».
«Πράσινη οικονομία» με ιδιωτικοποιήσεις
Το κείμενο «επιβεβαιώνει» τη δέσμευση για αειφόρο ανάπτυξη και εφαρμογή μιας «πράσινης οικονομίας», αλλά στην ουσία δίνει νέα ώθηση για την ιδιωτικοποίηση του νερού, των δασών, των εδαφών και των οικοσυστημάτων.
Το επίμαχο κείμενο του Ρίο συμφωνήθηκε χωρίς μεγάλη αντίσταση. Παρ’ όλα αυτά, στους δρόμους του Ρίο, 100.000 διαδηλωτές ζήταγαν απόρριψη της «Πράσινης Οικονομίας».
Γιατί όμως οι συμμετέχοντες στη Διάσκεψη απέτυχαν να δώσουν λύσεις; Τι κριτική μπορούμε να κάνουμε από Σοσιαλιστική / Οικοσοσιαλιστική σκοπιά;
Η αιτία της αποτυχίας δεν είναι η απληστία, η άγνοια και τα «εθνικά» συμφέροντα. Δεν είναι καν η εξάρτηση από τις πολυεθνικές. Η αιτία είναι ένας πιο καθοριστικός παράγοντας: είναι το ότι όλοι αυτοί εκπροσωπούν τα συμφέροντα του διεθνούς οικονομικοπολιτικού συστήματος, του σύγχρονου βιομηχανικού καπιταλισμού, που είναι θεμελιωδώς αντίθετος με τους δεδηλωμένους στόχους της Συνδιάσκεψης: την εξάλειψη της φτώχειας και την προστασία του περιβάλλοντος. Η «Πράσινη Οικονομία», η κύρια πρόταση του βασικού κειμένου του Ρίο, δεν είναι παρά ένα φύλλο συκής, που κρύβει την ασχήμια της οικονομίας της αγοράς, η οποία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς να καταστρέφει το περιβάλλον, χωρίς να μεγαλώνει τις κοινωνικές ανισότητες. Κινείται προς μια οικολογική καταστροφή άνευ προηγουμένου μέσα από την υπερθέρμανση του πλανήτη και το συνακόλουθο κλιματικό χάος. Ο καπιταλισμός, σε όλες τις εκδοχές του, δεν μπορεί να σταματήσει την οικοκτονία, γιατί για να το κάνει θα έπρεπε να βάλει όρια στην κερδοφορία και τέτοια όρια είναι ασύμβατα με την ίδια τη φύση του καπιταλισμού: Το κυνήγι του διαρκώς μεγαλύτερου κέρδους.
Νέο μοντέλο διαβίωσης
Η ανθρωπότητα χρειάζεται ριζοσπαστικές εναλλακτικές λύσεις. Λύσεις που να πολεμάνε τις συστημικές ρίζες του κακού: τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής και δραστηριοποίησης.
Χρειαζόμαστε ένα νέο μοντέλο διαβίωσης, ένα νέο μοντέλο πολιτισμού, ένα νέο μοντέλο παραγωγής, που να βασίζεται στις αξίες της αλληλεγγύης και του σεβασμού για την Μητέρα Γη.
«Πράσινη οικονομία» θα ήταν μια οικονομία έξω από τον καπιταλισμό, χωρίς εμπορευματοποίηση του νερού, της γης, του αέρα και της ζωής. Μια οικονομία όπου τα μέσα της παραγωγής και η διανομή του πλούτου θα είναι στα χέρια των ίδιων των ανθρώπων, που δημοκρατικά θα αποφασίζει τι πρέπει να παράγεται και να καταναλώνεται. Μια οικονομία απαλλαγμένη από τα ορυκτά καύσιμα, που θα παράγει ποιότητα και όχι εμπορεύματα και η οποία θα ορίσει μια ριζικά νέα σχέση με το φυσικό περιβάλλον.
Για μια τέτοια οικονομία πρέπει να αγωνιστούμε.

Τάσος Πανταζίδης,
μέλος του Διεθνούς Οικοσοσιαλιστικού Δικτύου,
μέλος της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ.